پژوهش هاي انجام شده درخصوص فرهنگ آموزش و فرهنگ مدارس ژاپني ها، اعجاب جهانيان را برانگيخته است. به طوري كه در چندين آزمون بين المللي (TIMSS تيمز)، آموزش و پرورش ژاپن جزو كشورهاي برتر جهان بوده است، همچنين مطالعات تطبيقي آموزش و پرورش نشان مي دهد كه آموزش و پرورش عمومي به ويژه دوره ابتدايي از كيفيت بسيار بالايي برخوردار است. «آزرا ووگل» (استاد دانشگاه هاروارد) كه حدود 20 سال در آنجا به مطالعه مشغول بوده مي نويسد: من از موفقيت هاي ژاپن طي دو دهه اخير شگفت زده شده بودم، از خودم مي پرسيدم چرا ژاپن، بي آنكه منابع طبيعي داشته باشد، تا اين حد در حل مشكلاتي كه براي جامعه آمريكا ناگشوده مانده موفق بوده است؟! اما به راستي راز موفقيت ژاپن در چيست و كدام ويژگي باعث شده تا بسياري از آگاهان، قرن بيست و يكم را «قرن ژاپن» بدانند و آن را كشور شماره 1 بشناسند؟ ووگل (استاد دانشگاه هاروارد)، معتقد است نوسازي ژاپن از اواسط قرن نوزدهم (يعني عصر امپراتوري «مي جي» در سال 1868 آغاز شده و از اين زمان ژاپني ها به طور جدي با فرهنگ غرب آشنا شدند و از تركيب و تلفيق عناصر فرهنگي خود، فرهنگ نوين ژاپن را ساختند. روش ژاپني ها در اين تركيب فرهنگي، هشيارانه و آگاهانه بود. ژاپني ها تمدن و فرهنگ كهن خود را با دانش نوين درآميختند و فرهنگ كهن را دور نينداختند. حاصل اين آميزش بسيار اثربخش بود و فرهنگ ژاپن شكوفا شد. همچنين ويژگي ها همچون پشتكار، صبر و حوصله، انضباط دروني، حساسيت و احترام به ديگران، تاكيد بر كار گروهي (تيمي) در موفقيت آنها سهم داشته، ولي «ووگل» معتقد است: پيشرفت هاي ژاپني ها بيشتر دستاوردهاي ساختاري سازماني، سياستگذاري و برنامه ريزي درست آنهاست. شايد بتوان گفت «مديريت ژاپني» كه زبانزد جهانيان است در اين توفيق سهم بسزايي داشته است. بسياري از پژوهشگران علل توفيق ژاپن را به نظام آموزش و پرورش كارآ، با كيفيت و سرمايه گذاري زيادروي پرورش منابع انساني، سختكوشي و وفاداري افراد به سازمان هايي كه در آن كار مي كنند، احساس تعهد در جهت رشد و پيشرفت، فداكاري و آمادگي براي اصلاح نارسايي ها و اشتباهات خود، سازماندهي و مديريت بسيار خوب و كارساز نسبت مي دهند (هرمن كان)، همچنين برخي انديشمندان مي گويند: مردم ژاپن به آموزش و پروردن منابع انساني خود بسيار توجه و تاكيد دارند، برخي ديگر پژوهشگران جهش ژاپن را ناشي از ويژگي هاي فرهنگي خاص ژاپني ها مي دانند و برخي نويسندگان توانايي هاي ژاپني ها را براي «كار گروهي» كليد موفقيت آنها مي دانند. نظام آموزشي ابتدايي در ژاپن مدارس ابتدايي در ژاپن بسيار جالب و ديدني هستند، ساختار و نظام آموزش ابتدايي ژاپن به پرورش شخصيت كودك در اين دوره بسيار توجه دارند. فضاي فيزيكي مدارس ابتدايي بسيار مجهز و درخور توجه هست، به طوري كه اكثر مدارس ابتدايي در ژاپن استخر دارند و فضاي فيزيكي بسيار تميز و با طراوت هستند. اما چرا مدارس ابتدايي؟
اكثر پژوهشگران آموزش و پرورش ژاپن، مدارس ابتدايي ژاپن را بسيار سرزنده، بزرگ، جالب و جاذب توصيف كرده اند، براي مثال «كومينگر» مي گويد: مدارس ابتدايي، گل سرسبد آموزش و پرورش ژاپن هستند. ژاپن در مقايسه با ايالات متحده آمريكا، سهم بيشتري از توليد ناخالص ملي خود را در مقاطع 12 سال تحصيلي (ابتدايي تا دبيرستان) و مقدار كم تري از آن را در آموزش دانشگاهي خويش، هزينه مي كند. در طول بيش از يكصد سال، رهبران و دولتمردان ژاپني به دوره آموزش ابتدايي به عنوان محوري سرنوشت ساز در توسعه ملي، نظر داشتند، چنان كه «آري نوري، موري» (معمار مدرنيزاسيون ژاپن) در سال 1885 مي نويسد: كشور ژاپن بايد از مقام سومي، به مقام دومي در جهان برسد و از آن رتبه به مقام اول دست يابد و نهايت هدف نيز بايد رهبري كل كشورهاي جهان باشد. به همين سبب بهترين راه براي نيل به آن هدف والا، صرف انرژي ملي براي ايجاد بنيادي مستحكم در آموزش دوره ابتدايي در اين كشور است. 99 درصد دانش آموزان دوره ابتدايي در ژاپن در مدارس ابتدايي دولتي، در محل اقامت خود درس مي خوانند در اين دوره تحصيلات، آموزش رايگان است و فرزندان تمام ساكنان محل، اجازه ثبت نام دارند. در ژاپن 90 درصد دانش آموزان، كلاس دوازدهم را با موفقيت پشت سر مي گذرانند (اين نسبت در آمريكا 73 درصد و در اروپا 50 درصد است) ¤ اهميت بسيار زياد مردم و دولت ژاپن به آموزش و پرورش (دولت ژاپن بيشترين سهم از توليد ناخالص ملي را صرف دوره هاي آموزش پيش دبستاني و ابتدايي مي كند) ¤ تاكيد بر كارگروهي (تيمي) ¤ انعطاف فكري و نوپذيري نوسازي اعجاز آميز ژاپن ¤ نظام آموزشي كارآمد - كيفيت بالاي آموزش ¤ پشتكار، صبر و حوصله، انضباط دروني ¤ احترام به ديگران ¤ روح همكاري دسته جمعي ¤ انضباط و شوق به كار ¤ ثبات ¤ شوق يادگيري ¤ اخلاق كار و تلاش ¤در زمينه مديريت، ژاپني ها به رهبري جمعي گرايش دارند ¤ تاكيد بر جنبه كاربردي آموزش ¤ شيوه آموزش عملگرا، تاكيد بر آزمايش و پژوهش ¤ دانش آموزان در كارهاي مدرسه مشاركت فعال دارند (تعاون، همراهي گروهي) ¤مدرسه در ژاپن محل زندگي دانش آموزان است ¤ در مدارس سعي در بالابردن «اعتماد به نفس» فراگيران (دانش آموزان) است ¤ مدارس ژاپني تلاش براي رشد خلاقيت، رشد روحيه كارگروهي مي كنند ¤ بازي هاي آزاد در مدارس مورد توجه است ¤ مدارس ژاپني - بچه ها را براي زندگي در جامعه تربيت مي كند ¤ پرورش حس اعتماد به نفس ¤ شكوفائي خلاقيت ¤ مشاركت و درگيركردن بچه ها به صورت عملي ¤پرورش حس مسئوليت پذيري ¤ تاكيد بر رفاقت بين دانش آموزان به جاي رقابت ¤ تاكيد بر دوستي و همكاري بين بچه ها ¤ همكاري در نظافت مدرسه ¤ همكاري بسيار نزديك خانواده (اولياء) با مدرسه ¤ تاكيد بر دوستي و رفاقت در مدارس ¤ توجه به خودفرماني يا خود مديريتي ¤ تاكيد بر رشد اجتماعي سهم زيادي از آموزش در ژاپن به زندگي اجتماعي و رشد اجتماعي مي پردازد. ¤ ايجاد فرصت هاي مساوي براي همگان ¤ آموزش (پرورش) تمامي كودكان با يك روش ¤ معلمان مربي اند نه مستبد (معلم در نقش هادي و راهنما) ¤ در مدارس ژاپن تفريح و شادي ضروري است ¤ در مدارس با تفريح و شادي دانش آموزان را وارد به مشاركت و همكاري مي كنند ¤ درژاپن كلاسها به گروه هاي كوچك تقسيم مي شود. ¤ژايني ها كوشيده اند شادي و لذت را به فرايند يادگيري بياميزند. ¤ دركلاسهاي درسي ژاپن تعارض دشمني بين معلم و شاگرد وجود ندارد. ¤ هيچ دانش آموزي در ابتدايي مردود نمي شود- هيچ دانش آموزي ازمشاركت درفعاليت ها منع نمي شود ژاپني ها اعتقاد دارند تجربه ها، تاثير بلند مدت در رشد دارد لذا براي پرورش افراد تجارب مهم هستند ¤ برنامه درسي ملي دربردارنده راهكارهايي براي فعاليتهاي غيردرسي دانش آموزان مي باشد (برنامه نظافت مدرسه) از آنجا كه درمدارس ژاپني سرايداري وجود ندارد. پاكيزه نگه داشتن كلاسها، راهروها يا سرويس هاي بهداشتي زمين هاي بازي برعهده دانش آموزان است. نگارنده كه خود به مشاهده از مدارس ژاپن پرداخته، بسياري از دانش آموزان ابتدايي و پيش دبستاني را درحال نظافت كلاس و مدرسه ديده است. در يكي از مدارس ابتدايي دركيوتو و يك مركزپيش دبستاني درتوكيو شاهد دستمال كشيدن بچه ها در راهرو و كلاس بوده است. به زعم برخي پژوهشگران درمدارس ژاپن آموزش قلب ها و انديشه ها بچه ها مدنظر است.پژوهش لوئيس (1995)، نشانگر تجلي فرهنگ ژاپني در فرآيند آموزش و يادگيري در مدارس ژاپن است. و درمدارس به صورت حيرت انگيزي آموزش و يادگيري در قالب سناريوهاي فرهنگي مديريت مي شود و آموزش و پرورش ژاپن تا حدود زيادي فرهنگي است و مبتني بر فرهنگ ژاپني است. آموزش وپرورش ژاپن با همه محاسن كه مي تواند براي ما آموزنده باشد و از تجارب موفق درس گرفت ولي در دهه هاي اخير با مشكلاتي مواجه بوده كه منجربه تفكر و تعقل صاحبنظران علوم تربيتي ژاپن شده است از جمله Bullying(اذيت و آزار بچه ها) كمي انگيزه دانش آموزان براي درس نداشتن علاقه براي ادامه تحصيل (پرفسور نقي زاده)،عدم توجه به فرديت ]در ژاپن به كارگروهي و تيمي بسيار توجه مي شود- در نتيجه فرد و خواسته هاي فردي كمتر مورد توجه است[ موجب مشكلاتي شده است. كه درخور توجه است. ويژگي مهم فضاي فرهنگي مدارس ژاپن (دردوره ابتدايي) سرزندگي، شلوغي، شادابي، شادي و جار وجنجال كلاس است. معلمان ژاپني برخلاف همكاران خود در ساير كشورها تلاشي براي سكوت و ساكت و بي حركت نگه داشتن دانش آموزان خود نمي كنند. از آنجا كه دانش آموز مجاز است با بغل دستي خود صحبت كند براي تراشيدن مدادش از جا بلند شود يا پرده ها را بكشد. اين قبيل كارها، اختلال درنظم كلاس بشمار نمي رود. بنابراين نظم و انضباط تحميلي نيست و در نتيجه كلاسها نيز شلوغ و پرجار و جنجال است و اين امر از نظر معلمان، بي اشكال است.